Triết Lý Đặt Tên Con
Ngày xưa, các cụ thường đặt những cái tên rất đặc biệt cho con cái. Mẹ tôi tên là “Từng”, còn bác, anh mẹ tôi tên là Tằng. Tạ Tích Tằng và Tạ Thị Từng, toàn vần T cả. Tôi hay nói đùa với mấy anh bạn là hình như ông bà ngoại tôi đã có một linh cảm nào đó, sẽ có ngày xuất hiện mạng xã hội với tên gọi là Tích tốc nên đã đặt tên cho bác tôi là Tích Tằng. Hôm trước, tôi có chuyến du xuân Mộc Châu với mấy anh chị em trong giáo xứ. Trong đoàn của chúng tôi, có một bà tên là Trần Thị Lới. Tôi cũng chưa gặp ai tên Lới cả. Tằng, Từng, Lới đều là những cái tên vô cùng đặc biệt. Trong bài viết này, tôi sẽ cố gắng đưa ra một vài suy tư từ quan điểm cá nhân để hiểu được sự sâu sắc của người xưa và cũng giúp các bậc làm cha mẹ hôm nay có thể chọn cho con cái mình những cái tên đặc biệt ý nghĩa.
Trước hết, đa phần chúng ta đều cho rằng sở dĩ các cụ đặt những cái tên “xấu” cho con cái để dễ nuôi. Cuộc sống được dệt nên bởi những điều rất bình thường. Trong thế giới loài người, cũng chỉ có ít người xinh đẹp, còn đa phần là sàn sàn như nhau. Những cái tên đẹp có lẽ chỉ ứng với những người đẹp chứ không thể hợp với người bình thường. Vì thế mà các cụ chọn cho con cái những cái tên bình dân. Trong những ngày mùa Chay, khi nghe những ngắm nguyện, tôi thấy nhiều suy tư thật sâu sắc. Chúng ta chỉ là một nắm đất dơ dáy, một cái gì đó là tro bụi, vậy thì có gì để tự cao tự đại? Chúng ta chỉ là cát bụi rồi một mai lại trở về với cát bụi. Những cái tên bình dân giúp cho con cái biết mình chẳng là gì, nhờ thế mà sống khiêm nhường, hiền lành hơn.
Tiếp đến, những cái tên “xấu” giúp cho con cái thoát khỏi nhiều áp lực trong cuộc sống xã hội. Có nhiều người rất sợ bị nói xấu. Khi mà nói xấu thì người ta đương nhiên phải réo tên ra để bêu riếu. Nhưng vì cái tên của mình “xấu” rồi thì có nói xấu thêm bao nhiêu cũng chẳng sao. Chúng ta được giải thoát để sống một cuộc đời ung dung tự tại. Tên đẹp mới sợ nói xấu còn tên xấu thì chẳng có gì phải sợ. Đây quả là một triết lý vô cùng sâu sắc của các cụ. Hồi còn đi học cấp hai, tôi có thằng bạn ở xã trên tên là Trưởng. Bố của bạn ấy tên là Tịch. Thế là mỗi khi có chuyện bất bình, tôi hay gọi cả tên bố của bạn ấy ra để nói. Bạn ấy rất tức và muốn chửi lại bố tôi, nhưng lại không biết tên. Một hôm bạn ấy bảo cái thằng Hoà Lung này sao mày cứ gọi tên bố tao? Thế là tôi nói với bạn ấy là sao mày chửi bố tao? Từ hôm đó, hễ có chuyện là bạn ấy lại chửi tôi là cái thằng Hoà Lung, trong khi bố tôi không phải tên là Lung nên tôi chẳng có gì tức giận cả. Cuộc sống quả thú vị phải không các bạn?
Cuối cùng, cái tên “xấu” mà các cụ đặt cho con cái còn có một thông điệp quan trọng hơn nữa, đó là muốn con cái phải phấn đấu không ngừng. Cái tên không đẹp chính là động lực để con cái vươn lên trong cuộc sống. Muốn thành công và khiến người khác ngưỡng mộ, chúng ta không thể dựa vào cái tên đẹp, mà phải dựa vào sự trau dồi kiến thức, sự phát triển bản thân. Vẻ đẹp đích thực không hệ tại cái mã bên ngoài nhưng phải là một tâm hồn nội tâm với đồ trang sức không bao giờ hư nát là một con người tri thức, hiền lành và khiêm nhường. (x 1Pr 3, 3-4).
Các cụ ngày xưa cũng luôn đặt tên đệm cho các con là Văn và Thị. Con trai tên đệm là Văn. Đó như là một lời nhắc nhở người con phải có văn hóa. Làm người mà không có văn hóa thì thật buồn biết bao. Văn hóa ở đây không chỉ là kiến thức mà còn là mọi vấn đề về đối nhân xử thế trong cuộc sống. Con gái thì có tên đệm là Thị. Đây cũng là lời mà các cụ nhắn gửi những người phụ nữ phải tỏa ngát hương thơm cho cuộc đời như quả thị. “Thị ơi thị rơi bị bà, bà để bà ngửi chứ bà không ăn” (Trích truyện “Tấm – Cám). Người con gái sẽ chỉ có thể tỏa ngát hương thơm cho cuộc đời khi giữ được những nét đoan trang, trinh trắng. Đó thực sự là những thông điệp vô cùng sâu sắc của các cụ ngày xưa. Tôi không hiểu sao ngày hôm nay, khi đặt tên cho con cái, người ta lại không thích Văn và Thị. Người ta cứ phải nghĩ ra những cái tên hết sức mỹ miều để đặt cho con cái. Viết tới đây, tôi lại nhớ một câu chuyện xảy ra cách đây cũng khoảng 10 năm. Khi đó, tôi đang có chuyến đi Đà Lạt. Tôi có đến gặp một sơ tên là Tự. Trong lúc tôi đang nói chuyện với Sơ thì có một cuộc điện thoại của một anh bạn xin tôi đặt tên cho con gái của anh. Tôi bảo mình đang ngồi với Sơ Tự nên thôi cậu đặt tên luôn cho con là Tự. Tên Tự rất ý nghĩa. Tự có nghĩa là tự lập để sau này nó biết tự lập. Tự cũng có nghĩa là chữ để sau này nó phải chịu khó học hành. Tự cũng có nghĩa là phượng tự, là thờ phượng để sau này nó biết thờ phượng Thiên Chúa. Anh bạn tôi đã đồng ý đặt tên con là Tự nhưng trên Phường họ cứ bảo sao lại đặt cái tên xấu thế cho con gái? Họ còn chờ cả mấy ngày sau để gia đình suy nghĩ lại rồi mới cấp giấy khai sinh.
Trên đây là vài nét chấm phá trong cách đặt tên con của các cụ ngày xưa. Tôi hy vọng các bậc làm cha mẹ hôm nay có thể tiếp tục duy trì được truyền thống tốt đẹp của cha ông. Nhờ thế, con cái sẽ được hưởng những điều tốt đẹp. Cái tên, tuy chỉ là cách để người ta gọi, nhưng dường như cũng là định mệnh của mỗi con người. Nếu các bạn có tên không đẹp, đọc được bài viết này, chắc các bạn sẽ được an ủi. Còn những ai đang mang những cái tên đẹp thì càng phải cố gắng trau dồi bản thân hơn nữa để tương xứng với cái tên đẹp bên ngoài. Cầu chúc tất cả các bạn một ngày vui.
Lm. Giu-se Tạ Xuân Hòa
